Սպիտակ ծովը գտնվում է Ռուսաստանի Դաշնության եվրոպական մասում և պատկանում է Հյուսիսային Սառուցյալ օվկիանոսի ջրային տարածքին: Սպիտակ ծովը ՌԴ տարածքի ամենափոքր ծովն է՝ Ազովի ծովից հետո: Սպիտակ ծովի ընդհանուր տարածքը 90 800 քառակուսի կիլոմետր է, ինչը մոտավորապես հավասար է Պորտուգալիայի նման պետության տարածքին:Սպիտակ ծովի միջին խորությունը 67 մետր է, իսկ ամենախորը հատվածը ՝ 343 մետր:
Հետաքրքիր է, որ Բայկալ լիճը երեք անգամ փոքր է Սպիտակ ծովից, բայց Բայկալ լճի ջրի ընդհանուր ծավալը 5 անգամ ավելի մեծ է: Չնայած այն հանգամանքին, որ Սպիտակ ծովը չափերով փոքր է, այստեղ հաճախ են փոթորիկներ լինում, որի ընթացքում ալիքի բարձրությունը կարող է հասնել մինչև 6 մետրի: Քամու արագությունը հաճախ գերազանցում է վայրկյանում 30 մետրը:
Արեւելյան սլավոններին այս ծովը հայտնի էր ավելի քան 1000 տարի առաջ: Նովգորոդյանների համար այն հիանալի ջրուղի էր, իսկ Սպիտակ ծովի ափերը ծածկված էին անտառներով և հարուստ մորթի ունեցող կենդանիներով:
15-17-րդ դարերում Սպիտակ ծովը Ռուսաստանը կապեց Արեւմտյան Եվրոպայի հետ: Միայն Սանկտ- Պետերբուրգի կառուցմամբ Սպիտակ ծովի տրանսպորտային դերը սկսեց նվազել: Սպիտակ ծովը միշտ պատկանել է Ռուսաստանին և երբևէ չի եղել որևէ այլ պետության տարածքում:
Ինչո՞ւ այս ծովը կոչվեց Սպիտակ ծով: Բանն այն է, որ ծովը կես տարի պատված է սառույցով, որից ազատվում է միայն մայիսի սկզբին: Ծովի կենտրոնական մասում սառույցի միջին հաստությունը 30-40 սանտիմետր է, իսկ ձմռանը կարող է հասնել նույնիսկ մեկ մետրի: Անգամ ամռանը ջրի ջերմաստիճանը +10 աստիճան է:
Սլավոնները Սպիտակ ծովն անվանում էին սառը, հյուսիսային և նույնիսկ խաղաղ:
17-րդ դարի անգլիացի ճանապարհորդ Ռիչարդ Ջեյմսը, ով մի ժամանակ այցելել էր Ռուսաստան, այլ կարծիքի էր: Ջեյմսը պնդում էր, որ ծովն իր անունը ստացել է բելուգա կետի ՝ նարվալների ընտանիքի ծովային կաթնասուններից:
Սպիտակ ծովի ջրերը չափավոր աղի են: 16-րդ դարի վերջին Հյուսիսային Դվինայի և Սպիտակ ծովի միախառնման վայրում հիմնադրվեց Նովիե Խոլմոգորի քաղաքը, որը հետագայում վերանվանվեց Արխանգելսկ: 17-րդ դարի ողջ ընթացքում այն Ռուսաստանի ամենամեծ ծովային նավահանգիստն էր, չնայած այն հանգամանքին, որ սառույցի պատճառով նավարկությունը հարմար չէր:
1553 թվականին անգլիական նավը Ռիչարդ Կանցլերի հրամանատարությամբ առաջին անգամ մտավ Սպիտակ ծով: Կանցլերի արշավախումբը որոնեց Հնդկաստան տանող հյուսիսային ծովային ուղին: Եվ այս միջոցառումը ֆինանսավորվեց Անգլիայի թագավոր Էդվարդ VI- ի և հարուստ վաճառականների կողմից, ովքեր կարծում էին, որ Ռուսաստանի հյուսիսային ափի երկայնքով դեպի Հնդկաստան տանող ճանապարհը շատ ավելի մոտ կլինի, քան Աֆրիկայի ափերի երկայնքով:
Երկար ժամանակ Սպիտակ ծով գնացող արդյունաբերողները օգտագործում էին այսպես կոչված «ծովային գրքերը» ՝ ձեռագիր առագաստանավային ուղղությունները, որոնք գաղտնի էին պահվում, բազմիցս պատճենվում և փոխանցվում սերնդից սերունդ: Միայն XIX-XX դարերի սահմանագծին առաջին փարոսները հայտնվեցին Սպիտակ ծովի ափին:
Սպիտակ ծովում շատ կղզիներ կան, նրանց մեծ մասը տեղակայված է Օնեգա ծովածոցում: Ամենամեծ կղզին Սոլովեցկին է, որը զբաղեցնում է 246 կմ 2 տարածք: Մինչև 15-րդ դարը կղզին անմարդաբնակ էր, իսկ 1420-1430-ական թթ. այստեղ Ֆիլիպ II- ի թեմի շնորհիվ կառուցվեց եկեղեցի, որը խորհրդային իշխանության տարիներին դարձավ հարկադիր աշխատանքի ամենամեծ ճամբարը: Վանական կյանքը այստեղ վերսկսվեց միայն 20-րդ դարի վերջին:
Սոլովեցկի կղզիներում Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ գործում էր երիտասարդ տղամարդկանց դպրոց: Ամենահայտնի աշակերտներից մեկը ապագա գրող Վալենտին Սավվիչ Պիկուլն էր: 1943 թ.-ին նա տասնհինգ տարեկան հասակում ավարտեց տղաների դպրոցը և ուղարկվեց Հյուսիսային նավատորմ, որտեղ նա «Գրոզնի» կործանիչ ավիագնդում օդաչու էր:
Սպիտակ ծովի գեղեցկությունը անընդհատ գրավում է կինոգործիչներին: Օրինակ ՝ 2005-ին ռեժիսոր Պավել Լունգինն այստեղ նկարահանեց իր «Կղզին» ֆիլմը, որը կինոփառատոներում բազմիցս արժանացավ մրցանակների: Նկարահանումները տեղի են ունեցել Կարելիայի Ռաբոչեոստրովսկ փոքրիկ գյուղում:
